Angry Birds Wiki
Advertisement
Główny Artykuł
7px-Cudzyslow_1_AB.png Bundar uuuu bundarahma 7px-Cudzyslow_2_AB.png
7px-Cudzyslow_1_AB.png GYATT! GYATT! O kurwa ona ma 13 lat, i teraz jest full komplet 7px-Cudzyslow_2_AB.png
— Czerwony o Prężydziobie,

srawek nowak, ekocwel i serdelek z memasika muszą zniknąć raz na zawsze

Czerwony (w filmie Czerwony) - kurwa.

Historia[]

Dzieciństwo[]

Urodził się jako Lew Bronstein w 1879 roku (jak wspominał sam Trocki w metryce urodzin występuje rok 1878, co miało umożliwić mu wcześniejsze pójście do szkoły) w Janowce koło Chersonia, na terenie dzisiejszej Ukrainy. Był piątym z ośmiorga (czworo zmarło w dzieciństwie) dzieci średniozamożnego żydowskiego chłopa Dawida Bronsteina (1847–1922) oraz jego żony Anny Lwownoj Żiwotowskoj (zm. 1910). W rodzinnym domu Bronsteinów nie posługiwano się jidysz, ale mieszanką języków rosyjskiego i ukraińskiego; Bronsteinowie byli również zdeklarowanymi ateistami. Rodzina zamieszkiwała w lepiance ze słomianym dachem i utrzymywała się z pracy na wydzierżawionym polu. Przez pierwsze dziewięć lat życia Trocki nie opuszczał w ogóle rodzinnej Janowki. Jako dziecko widział warunki pracy zatrudnianych przez ojca robotników rolnych, co według niego, razem z ateizmem rodziców, miało istotny wpływ na ukształtowanie się jego przyszłego światopoglądu, chociaż sam w dzieciństwie nie doświadczył niedostatku będącego udziałem milionów chłopów w carskiej Rosji. Bronsteinom zależało na edukacji swoich dzieci; dziewięcioletni Lew przez krótki czas uczył się w lokalnej żydowskiej szkole, a następnie trafił do Szkoły Realnej św. św. Piotra i Pawła w Odessie, jednej z lepszych szkół w południowej Rosji, gdzie zawsze należał do wyróżniających się uczniów.

Początek działalności w ruchu robotniczym[]

Ukończył z wyróżnieniem szkołę realną im. św. Pawła w Odessie, planował studiować matematykę. W 1896 Lew Bronstein musiał przenieść się do Mikołajowa, by zgodnie z zasadami nauki młodzieży żydowskiej ukończyć ostatni rok przed wstąpieniem na uniwersytet. Mieszkając u znajomych rodziców, których dwaj synowie sympatyzowali z ruchem narodnickim, tylko początkowo był całkowicie obojętny na politykę, planując studia matematyczne na Uniwersytecie Noworosyjskim w Odessie. Jak sam wspominał, któregoś dnia dał się jednak wciągnąć w dyskusję i w rezultacie sam dołączył do radykalnego ruchu. Zaczął uczęszczać na spotkania rewolucyjnych kółek (których nie znał z Odessy) i kosztem nauki brać udział w debatach z marksistami, których w tym okresie ostro atakował, a ponadto, ku przerażeniu rodziców, zamieszkał z grupą przyjaciół i socjalistą Szwigowskim w samowystarczalnej komunie. Wkrótce porzucił narodnictwo (do czego przyczyniła się jego późniejsza żona Aleksandra Sokołowska) i współtworzył oparty na ideach marksizmu Południoworosyjski Związek Robotniczy, używając pseudonimu Lwow. Był jednym z liderów organizacji, choć przyznawał się do swojego niewielkiego jeszcze poziomu wiedzy politycznej. Grupa działała do 1898, kiedy Trocki i 200 innych członków grupy zostali aresztowani. Uznany za prowodyra i ideowego przywódcę organizacji, Trocki został umieszczony w skrajnie niehigienicznych warunkach w izolowanej celi i dopiero za opłatą przeniesiony w zdrowsze miejsce, do więzienia w Odessie. Łącznie przez dwa lata oczekiwał na proces sądowy, który w końcu się nie odbył; niemniej podejrzani otrzymali wyroki kilkuletniego zesłania administracyjnego. W więzieniu Trocki na własną rękę poszerzał wiedzę filozoficzną, jak również ożenił się z Aleksandrą Sokołowską.

Na zesłaniu w Wiercholeńsku i Ust-Kut koło Irkucka Trocki zarabiał jako dziennikarz gazety Przegląd Wschodni, używając pseudonimu Antid Oto, gdzie pisał głównie o literaturze i starał się poruszać tematykę społeczną. Jego niezwykła płodność pisarska oraz coraz solidniejszy światopogląd marksistowski sprawiły, że został dostrzeżony przez Krzyżanowskiego, agenta Lenina, który ułatwił mu ucieczkę z Syberii. Próbę ucieczki z zesłania Trocki planował już wcześniej, po lekturze otrzymanej nielegalnie książki Lenina Co robić?. Jego żona, mimo faktu, że urodziła niedawno drugą córkę, zgodziła się pomóc mu w wydostaniu się z Wiercholeńska.

Praca w Iskrze i rewolucja 1905 roku[]

Ostatecznie Trocki uciekł z Syberii pod fałszywym nazwiskiem, prawdopodobnie zapożyczonym od strażnika więziennego w Odessie. Koleją Transsyberyjską z Irkucka dotarł do Samary, skąd udał się do Charkowa, Kijowa i Połtawy, jednak rozczarowany postawą tamtejszych kółek socjalistycznych zdecydował się na powrót do Samary, a stamtąd na polecenie Lenina wyjechał za granicę, by spotkać się z zespołem redakcyjnym pisma „Iskra”. Na jesieni 1902 roku poprzez Zurych i Paryż dostał się do Londynu gdzie kontynuował współpracę z Leninem oraz poznał jego żonę Nadieżdę Krupską. W trakcie pobytu w Londynie utrzymywał kontakt głównie z rosyjskimi emigrantami. W trakcie emigracji poznał i zaprzyjaźnił się z liderem umiarkowanych mienszewików, Julijem Martowem czy Wierą Zasulicz. Jego język angielski niewiele poprawił się u niego od czasu nauki w Rosji. Uczestniczył w spotkaniach z socjalistami brytyjskimi, które odbywały się w kościołach. Poglądy brytyjskiego socjalizmu nie spodobały się Trockiemu ze względu na religijną, chrześcijańską wymowę. Większe zainteresowanie wykazywał niemieckim ruchem socjalistycznym gdzie trwała walka między ortodoksyjnymi marksistami a rewizjonistami.

Jako działacz polityczny odwiedził m.in. Brukselę, Liège i Paryż, gdzie wygłaszał swoje referaty. W Paryżu pozostał na jakiś czas korzystając z gościnności tamtejszych rosyjskich studentów. Prywatnie Paryż zrobił na nim o wiele lepsze wrażenie aniżeli Londyn. Z większym zainteresowaniem przyjął też tezy lokalnych socjalistów, uczestnicząc w wykładach wygłaszanych przez Jeana Jaurèsa i brał udział w manifestacjach przeciwko Alexandre Millerandowi. W 1902, występując z wykładem przeznaczonym dla młodych zwolenników socjaldemokracji w Paryżu, Trocki poznał rosyjską emigrantkę Natalię Siedową, studiującą we Francji historię sztuki. Nawiązał z nią romans; Siedowa była jego partnerką do końca życia, chociaż nigdy nie uzyskał formalnego rozwodu z pierwszą żoną. Z Paryża często wyjeżdżał do Niemiec i Szwajcarii, gdzie nawiązał kontakt z rosyjskimi radykalnymi działaczami studenckimi, wśród których propagował materializm dialektyczny. W Niemczech, na jednym z wykładów, poznał sędziwego filozofa Kuno Fischera, którego poglądy nie wywarły jednak na nim większego wrażenia.

Lenin planował włączenie młodego redaktora w prace kolegium redakcyjnego pisma, będąc przekonanym, że Trocki poprze jego i Julija Martowa w narastającym sporze ideowym z Gieorgijem Plechanowem. Plechanow nie zgodził się jednak na nadanie Trockiemu statusu stałego członka kolegium, a jedynie umożliwienie mu uczestnictwa w jego pracach z głosem doradczym. Po przeniesieniu redakcji Iskry do Genewy przeniósł się do tegoż miasta. Jako członek redakcji Iskry, Trocki współorganizował II kongres Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji w Londynie. Uczestniczył w dyskusji pomiędzy zwolennikami pozycji politycznej Iskry a „ekonomistami”, a następnie w dyskusji o pozycji Bundu w rosyjskim ruchu socjalistycznym. Trocki w debatach na ogół jednoznacznie popierał Lenina. Nieoczekiwanie jednak w czasie dyskusji nad regulaminem partyjnym Trocki poparł Martowa i grupę działaczy, która opowiadała się za mniej sformalizowanym regulaminem partyjnym i mniejszymi wymaganiami wobec członków. Komentując później swoje zachowanie w czasie zjazdu, Trocki twierdził, że pragnął przeciwstawić się budowie monolitycznej partii, która szybko mogłaby stracić wszelką wewnętrzną demokrację. Po rozłamie z Leninem przez pewien czas zamieszkał w Monachium.

W 1905 r. powrócił sekretnie do Rosji, by wziąć aktywny udział w rewolucji. W Rosji mieszkał pod fałszywym nazwiskiem Wikentjewa, a pośród rewolucjonistów znany był pod pseudonimem Piotr Piotrowicz. Nawiązał kontakt z miejscowymi mienszewikami i tzw. bolszewikami-pojednawcami (zwolennikami zakończenia rozłamu w rosyjskiej socjaldemokracji). Przez pewien czas, w obawie przed aresztowaniem, ukrywał się w Finlandii. Po powrocie z Finlandii został ostatnim przewodniczącym Petersburskiej Rady Delegatów Robotniczych, wzywał do obalenia caratu poprzez strajk generalny. Aresztowany w grudniu 1905 r. podczas ostatniego posiedzenia Rady, skazany na dożywotnią katorgę w kolonii karnej w Obdorsku. W 1907 r., korzystając z pomocy fińskich nacjonalistów, udało mu się uciec za granicę.

Działalność w latach poprzedzających I wojnę światową[]

Wziął udział w socjaldemokratycznym zjeździe partyjnym w Londynie w roku 1907. W zjeździe udział wzięli brytyjscy liberałowie, którzy przyznali rewolucjonistom nieznaczną pomoc finansową. W trakcie trwania zjazdu zaprzyjaźnił się z pisarzem Maksimem Gorkim, który był fanem jego prac. Po zjeździe oprowadził Gorkiego po Londynie. Kolejną z osób do których zbliżył się w wyniku zjazdu była Róża Luksemburg (którą poznał jeszcze w 1904 roku), która poparła część tez Trockiego i skrytykowała Lenina, będącego wtedy w konflikcie z Trockim. Po zakończeniu zjazdu udał się na kontynent, do Wiednia. Pobyt w Austro-Węgrzech otworzył go na międzynarodowy ruch socjalistyczny – poznał wtedy działaczy takich jak Karl Kautsky, Victor Adler czy Rudolf Hilferding. Trocki stał się dość popularny w kręgach niemieckojęzycznych socjalistów (niemieckich i austriackich), a tłumaczenia jego artykułów wydawało pismo „Neue Zeit”. Hilferding wielokrotnie wyrażał się pozytywnie o pracy Trockiego i utrzymywał z nim dobre kontakty, otwierając mu przy tym drogę do wielu działaczy austromarksizmu (Otto Bauer, Karl Renner). Trocki miał z nimi dobre relacje, mimo to był krytycznie nastawiony do ich nierewolucyjnych poglądów, uważając je za zbyt odbiegające od tez Karola Marksa.

W 1908 roku rozpoczął pracę w wiedeńskim biurze „Prawdy”. Gazeta Trockiego była nielegalnie przerzucana do Rosji przez Morze Czarne lub Galicję. Najważniejszymi współpracownikami Trockiego na łamach pisma byli Adolf Joffe i Wiktor Kopp (obydwaj byli w późniejszym czasie radzieckimi dyplomatami). Dzięki Joffemu, Trocki poznał zagadnienia psychoanalizy, która od tamtej pory stała się jego zainteresowaniem. Od 1909 roku pozostawał w coraz gorszych relacjach z austriackimi marksistami, po tym jak skrytykował ich za rzekomy szowinizm. Spowodowane to było w dużej mierze kontaktami Trockiego z socjalistami serbskimi, niechętnymi Austro-Węgrom. Lata 1912–1913 spędził na Bałkanach. W Bułgarii opowiedział się przeciwko represjom tamtejszego rządu na mniejszości Turków, w Rumunii z kolei zaprzyjaźnił się z Chrystianem Rakowskim z Socjalistycznej Partii Rumunii. Często odwiedzał Berlin. Tam, oprócz Róży Luksemburg, poznał Karla Liebknechta i Kautsky’ego, którzy pozytywnie wypowiadali się o rosyjskiej rewolucji 1905 roku.

Opozycja wobec I wojny światowej[]

Wkrótce po wybuchu I wojny światowej przeniósł się z Zurychu do Paryża, gdzie podjął pracę w redakcji rosyjskojęzycznego dziennika „Nasze Słowo”. W maju 1915 roku dołączyła do niego rodzina. Zdecydowanie występował przeciwko wojnie i postawie kierownictwa Drugiej Międzynarodówki i większości socjalistów europejskich, którzy przeszli na pozycje patriotyczne i popierali władze swoich krajów w konflikcie. Podczas konferencji socjalistów w Zimmerwaldzie we wrześniu 1915 roku odegrał istotną rolę, m.in. był autorem tekstu deklaracji końcowej. We wrześniu 1916 roku władze francuskie, na prośbę sojuszniczej Rosji, zamknęły redakcję „Naszego Słowa” i postanowiły wydalić Trockiego z kraju. Próbując uniknąć wydalenia do Rosji, Trocki trafił do Hiszpanii i stamtąd do Nowego Jorku (w styczniu 1917). W Nowym Jorku kontynuował działalność polityczną, odczytując w języku niemieckim i wygłaszając w języku rosyjskim serię przemów o charakterze antywojennym. W Nowym Jorku schronili się także inni rosyjscy rewolucjoniści, w tym Nikołaj Bucharin, który nawiązał z Trockim kontakt. Wraz z Bucharinem pracował w rosyjskojęzycznym piśmie „Nowyj Mir”.

Po wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji, z trwającym miesiąc przystankiem w obozie dla jeńców wojennych (który sam określił jako obóz koncentracyjny) w Amherst w Kanadzie. Trocki został aresztowany i umiejscowiony w obozie przez rząd Wielkiej Brytanii prawdopodobnie za działalność antywojenną, którą prowadził w Stanach Zjednoczonych.

W Piotrogrodzie Trocki natychmiast podjął intensywną działalność polityczną, ostro krytykując kolejne rządy i występując w obronie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Należał wówczas do tzw. frakcji międzydzielnicowców (ros. miezrajoncy), odrębnej od frakcji bolszewickiej i mienszewickiej SDPRR. Po rozruchach lipcowych 23 lipca trafił do więzienia ze sfabrykowanymi zarzutami o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Więzienie opuścił 4 września. Przystąpił do bolszewików we wrześniu 1917 roku, by od razu znaleźć się w Komitecie Centralnym SDPRR(b). W miesiącach poprzedzających Rewolucję Październikową Trocki był jednym z jej „kół napędowych” – zręcznym mówcą, bardzo popularnym wśród robotników i żołnierzy, a także organizatorem politycznym o rosnących wpływach.

23 września został wybrany na przewodniczącego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W październiku odegrał kluczową rolę w przygotowaniu i przeprowadzeniu zbrojnego przewrotu, jako przewodniczący Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego i w zakresie polityczno-agitacyjnym (w decydującym okresie przemawiał na wielu wiecach i zebraniach). Był wówczas jednym z kilku czołowych przywódców bolszewickich.

Okres po rewolucji październikowej[]

Po rewolucji październikowej zawiązał w partii bolszewickiej własną frakcję. Jako ludowy komisarz spraw zagranicznych postulował hasło „Ani wojny, ani pokoju”, odrzucając zarówno postulaty zawarcia pokoju z Niemcami, jak i kontynuowania wojny. Wraz z dalszymi porażkami Rosji Radzieckiej na froncie negocjował brzeski traktat pokojowy. Jako uczestnik delegacji w Brześciu wbrew dyrektywie Lenina, poinformował władze niemieckie o tym, że rząd Rosji Radzieckiej nie podpisze z Niemcami traktatu pokojowego na stawianych przez nich warunkach. Jednocześnie jednak zakończy działania zbrojne i zdemobilizuje wojsko. Lew Trocki uważał, że decyzja taka doprowadzi do radykalizacji środowisk robotniczych Europy Zachodniej. Następnie był komisarzem spraw wojskowych i morskich oraz głównym organizatorem Armii Czerwonej. W sierpniu 1918 sformował swój osobisty pociąg pancerny. 4 września jako komisarz wojny i marynarki wojennej stanął na czele Rewolucyjnej Rady Wojennej (ros. Riewwojensowiet) RFSRR, dowodzącej siłami zbrojnymi.

20 listopada 1919 odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru. Podczas wojny polsko-bolszewickiej wydał w Smoleńsku odezwę propagandową zatytułowaną Czego chcą [polscy panowie]? Rzecz o napadzie polskiej burżuazji na Rosję rewolucyjną. Inna ulotka, adresowana do „legionistów i żołnierzy polskich”, zawierała na odwrocie tłumaczenie rozkazu Trockiego do wojsk Frontu Zachodniego i Południowo-Zachodniego Armii Czerwonej z 10 maja 1920, w którym wzywał do oszczędzania jeńców w odróżnieniu od praktyk strony polskiej i do przekierowania zemsty na rząd polski, szlachtę i burżuazję jako siły kontrrewolucyjne. W marcu 1921 roku Trocki był jednym z głównych przywódców rosyjskich decydujących o siłowym stłumieniu powstania w Kronsztadzie i biorących w tym udział.

W 1920 roku po raz kolejny Trocki sprzeciwił się ówczesnemu kierownictwu, wystąpił z pomysłem reorganizacji Rosji, według której związki zawodowe miały zostać zmienione w organy państwa zarządzające produkcją. Koncepcję Trockiego dotyczącą związków, skrytykował Lenin, doprowadziło to do tarć frakcyjnych wewnątrz partii. X Zjazd partii komunistycznej z 1921 roku odrzucił koncepcję Trockiego oraz zakazał polityki frakcyjności. Trocki początkowo dostosował się do uchwały Zjazdu, choć w 1923 roku, gdy Lenin był już chory, jego frakcja przyjęła rolę opozycji wewnątrz partii. Idee zwolenników Trockiego zebrane zostały w dziele Nowy kurs. W tym czasie frakcja trockistów przyjęła postulat nie jak to dotychczas miało miejsce; krytyki tylko elementów polityki partii, lecz zasadniczą krytykę kształtu partii. Nowym Kursem Trockiego miało być reformowanie partii – zdemokratyzowanie partii, aktywizacja członków, wprowadzenie krytyki czy walka z biurokracją.

Po śmierci Lenina (1924) pozostawał w ostrym konflikcie z Józefem Stalinem spowodowanym walką o sukcesję po Leninie i walką z rozrastającą się w ZSRR biurokracją. Dostrzegał degenerację ideową, do jakiej dochodziło w partii bolszewickiej, upadek wewnątrzpartyjnej dyskusji i rosnącą rozbieżność między ideałami socjalistycznymi a dążeniami wielu nowo wstępujących członków. W licznych artykułach prasowych i książce Platforma Lewicowej Opozycji domagał się walki z tymi problemami, których uosobieniem dla niego był Stalin. Wokół haseł Trockiego uformowała się nieformalna frakcja w WKP(b), określana jako Lewicowa Opozycja. Poniósł jednak klęskę. W 1925 r. musiał odejść z komisariatu wojny (zastąpiony na krótko przez Michaiła Frunzego, a po jego śmierci przez stalinowca Klimienta Woroszyłowa), w 1926 usunięto go z Biura Politycznego, a w listopadzie 1927, po próbie zorganizowania bloku wraz z Zinowjewem i Kamieniewem i demonstracjach zwolenników w dniu 7 listopada 1927, został usunięty z WKP(b). Kilka miesięcy później znalazł się na wygnaniu w Ałma-Acie. Jego zwolennicy i sprzymierzeńcy zostali wydaleni z WKP(b) i poddani przez OGPU policyjnym prześladowaniom. W 1929 roku Trocki został wydalony z terenów ZSRR oraz pozbawiony obywatelstwa.

Okres dysydencki[]

W styczniu 1929 został deportowany z ZSRR na podstawie uchwały Biura Politycznego WKP(b), za „działalność kontrrewolucyjną”, a w 1932 pozbawiony obywatelstwa ZSRR. Przebywał na emigracji w Turcji, która jako jedyna zgodziła się go przyjąć (na wyspie Prinkipo (Büyükada)), a następnie w Norwegii, Francji i Meksyku.

Z zagranicy toczył walkę ze Stalinem. Stworzył Biuletyn Opozycji jako stałe wydawnictwo periodyczne relacjonujące i komentujące wydarzenia w ZSRR. Krytykował dyktaturę Stalina jako zdradę ideałów rewolucji i wynaturzenie istoty państwa radzieckiego. Komentował również bieżące wydarzenia w polityce międzynarodowej, analizując m.in. przebieg rewolucji hiszpańskiej, rozwój faszyzmu, narodowego socjalizmu i upadek demokracji w Europie Środkowej. Stopniowo przekonywał się o mającej jego zdaniem miejsce całkowitej degeneracji ideowej Kominternu i niemożności oddolnego wpływu na stanowisko jego władz. Po usunięciu z Międzynarodówki wszystkich trockistów oraz podejrzewanych o trockizm Trocki uznał, że III Międzynarodówka całkowicie wpadła w ręce Stalina i radzieckiej biurokracji, stając się narzędziem imperialistycznej polityki ZSRR. Trocki uważał również, że to błędna polityka Kominternu w sprawie poszczególnych partii komunistycznych w krajach europejskich przyczyniła się do dojścia do władzy Adolfa Hitlera oraz do klęski ruchu rewolucyjnego w Chinach.

W 1935 roku uczestniczył w spotkaniu tych partii, które zostały wykluczone z Kominternu bądź nie chciały w nim uczestniczyć ze względu na powiązania ze stalinizmem. Trzy partie uczestniczące w spotkaniu poparły projekt utworzenia nowej międzynarodówki i podpisały tzw. Deklarację Czterech (czwartą była, symbolicznie, rosyjska Lewicowa Opozycja). Szacuje się, że organizacje te miały w momencie spotkania pokaźną bazę społeczną, liczącą do kilkuset tysięcy robotników łącznie w różnych krajach Europy. W 1935 roku Trocki napisał List otwarty na rzecz Czwartej Międzynarodówki, w którym przypominał o Deklaracji Czterech i, w związku z dalszą degeneracją Kominternu, wzywał do dalszych prac nad nową organizacją. W 1936 r. w czerwcu w Paryżu odbyło się tajne spotkanie, w którego dokumentach ze względów bezpieczeństwa jako miejsce obrad podano Genewę, na którym powołano Ruch na rzecz Czwartej Międzynarodówki. Miał on kontynuować akcję informowania partii komunistycznych i sympatyzujących z nimi robotników o prawdziwym obliczu stalinowskiego ZSRR. W odwecie w ZSRR podjęta została kampania wymazywania Trockiego z historii ZSRR, posuwająca się do niszczenia dokumentów, usuwania wzmianek o Trockim z kolejnych wydań książek i retuszowania Trockiego z archiwalnych zdjęć przywódców radzieckich, oraz miała miejsce kolejna fala represji przeciw podejrzewanym o trockizm. Nakazywano nawet usuwanie zdjęć Trockiego z książek w prywatnych zbiorach, czego niewykonanie groziło represjami.

W 1938 utworzył IV Międzynarodówkę. Istotnym utrudnieniem w działaniu nowo powołanej organizacji stał się spór pomiędzy Trockim a Maxem Shachtmanem i jego zwolennikami w amerykańskiej Socjalistycznej Partii Robotników. Shachtman dokonał własnej analizy zmian w ZSRR i w dużej mierze odszedł od ich trockistowskiej interpretacji zawartej w Zdradzonej rewolucji oraz Programie przejściowym. Jego poglądy, zakładające faktyczny powrót kapitalizmu w Rosji, acz w nietypowej, zniekształconej formie wywołały zdecydowany sprzeciw Trockiego, który argumentował, że dopóki nie ma w Rosji prywatnej własności środków produkcji, nie ma mowy o kapitalizmie. Chociaż Trocki pragnął mimo różnic zatrzymać Shachtmana i jego zwolenników w organizacji, widząc ich zgodę w wielu innych kwestiach, Amerykanie nie byli zainteresowani współpracą i odeszli z grupy na początku roku 1940.

16 lutego 1938 roku zmarł syn Trockiego, Lew Siedow, po operacji w klinice w Paryżu w niejasnych okolicznościach, prawdopodobnie skrytobójczo zamordowany przez agenta INO NKWD. W podobny sposób zginęła właściwie cała rodzina Trockiego, oprócz jego partnerki życiowej Natalii Siedowej i wnuka.

W maju 1940 roku zorganizował specjalną konferencję Międzynarodówki, poświęconą problemowi jedności trockistów w obliczu wojny. Na tę okoliczność Trocki opublikował manifest wzywający do zjednoczenia sił, który przeszedł jednak w dużej mierze bez echa. Trocki doprowadził też do usunięcia resztek zwolenników Shachtmana z zarządu Międzynarodówki i powołania nowego Międzynarodowego Komitetu Wykonawczego z Jeanem van Heijenoortem na czele.

Przez cały okres emigracyjny był tropiony przez radzieckich tajnych agentów, którzy starali się śledzić każdy jego krok i donosić o nim Stalinowi. Już po jego wyjeździe z ZSRR w okresie pobytu w Turcji śledzili go agenci NKWD pochodzenia litewskiego znani w USA (w której do 1961 byli radzieckimi szpiegami) jako Jack i Robert Soble, Trocki podejrzewając spisek zerwał z nimi kontakt w 1932 roku. Trocki nie zdawał sobie sprawy, ilu z jego sekretarzy, pomocników itp. miało związki z NKWD. Co najmniej trzykrotnie radzieckie służby bezpieczeństwa usiłowały pozbawić go życia – pozorując pożar jego willi na wyspie Prinkipo (Büyükada), a następnie domu pod Paryżem oraz organizując zmasowany atak z użyciem broni maszynowej na jego dom w Meksyku w kwietniu 1940.

Śmierć[]

20 sierpnia 1940 został zamordowany na rozkaz Stalina w miejscu swego zamieszkania – w willi w Coyoacán (w mieście Meksyk) przez agenta NKWD Ramóna Mercadera. Mercader uderzył z zaskoczenia czekanem w tył głowy Trockiego, który pracował wówczas przy biurku nad biografią Stalina. Zamachowca aresztowano. Trocki, ciężko ranny w głowę, zmarł w szpitalu 26 godzin po zamachu. Jego pogrzeb w Meksyku zgromadził 300 tysięcy osób. Zamachowiec został skazany na karę 20 lat pozbawienia wolności. Rezydencję Trockiego przekształcono w muzeum. Trocki nie został zrehabilitowany w ZSRR, jak wielu innych działaczy zamordowanych z rozkazu Stalina. Niemniej w latach 80. XX w. wydano pamiątkowy znaczek z jego postacią, a w 1987 zniesiono zakaz publikacji i posiadania jego książek.

Advertisement